Vandaag overhandigen Arjen Uijterlinde, ambassadeur Internationale Culturele Samenwerking van het ministerie van Buitenlandse Zaken, en Barbara Siregar, Directeur van de Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed, zeven archeologische voorwerpen aan de Irakese ambassadeur, de heer Hisham Al Alawi.

De voorwerpen kwamen aan het licht toen deze door een Nederlandse particulier aangeboden werden bij een veilinghuis. Na een burgermelding heeft de Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed een onderzoek ingesteld. De Nederlandse particulier doet vrijwillig afstand van voorwerpen zodat deze teruggegeven kunnen worden aan Irak.

De kleispijkers, een kleitablet en twee zeldzame figuren zijn allen afkomstig uit Mesopotamië. Na onderzoek door de Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed en een expert van het Rijksmuseum van Oudheden werd bevestigd dat het bleek te gaan om voorwerpen uit Irak. De Iraakse overheid heeft meegewerkt aan dit onderzoek en bij de Nederlandse overheid verzocht om teruggave. De particulier die afstand gedaan heeft was niet bekend met de precieze herkomst. Daarom wil hij graag dat de voorwerpen worden teruggegeven aan Irak. Alle voorwerpen zijn beschermd onder Iraakse cultuurwetgeving en worden allen genoemd op rode lijsten van de International Council of Museums. Op deze lijsten staan voorbeelden van voorwerpen die kwetsbaar zijn voor diefstal, plundering en onrechtmatige uitvoer uit het land van herkomst.

Kleispijkers en Halaf-figuur

Kleispijkers werden aangebracht in de muur van gebouwen of begraven bij de bouw van tempels. Op de kleispijkers zijn teksten aangebracht in spijkerschrift. Het spijkerschrift staat aan de wieg van de ontwikkeling van het schrift. De kleispijkers zijn daardoor per definitie van cultuurhistorisch belang. Hetzelfde geldt voor het kleitablet. De twee figuren zijn een stuk ouder alsookzeldzamer. Het zogenaamde Halaf-figuur representeert de moedergodin en staat voor vruchtbaarheid. Het werd gebruikt bij offerrituelen. Het ramsfiguur is een amulet of stempel/zegel.

Mesopotamische cultuur

Mesopotamië is de bakermat van de moderne beschaving. Daarom is het cultureel erfgoed van Irak belangrijk voor de hele wereld. De beschaving gaat terug tot 6000 v. Chr. en heeft geleid tot veel culturele uitingen. De rijke cultuur is over de gehele wereld terug te vinden. Dit komt mede door de conflicten waar het land sinds 1990 mee te maken heeft. Tijdens deze oorlogen werden musea, bibliotheken en opgravingen geplunderd of vernietigd. Veel cultuurgoederen hebben het land onrechtmatig verlaten via smokkelroutes en worden via allerlei wegen te koop aangeboden.

Verbod op handel in Iraaks erfgoed

Om het cultureel erfgoed van Irak te beschermen heeft de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties sanctiemaatregelen aangenomen die vervolgens in Europees recht zijn omgezet. Hierdoor is het verboden om te handelen in voorwerpen van archeologisch, historisch, cultureel, wetenschappelijk of religieus belang die door Irak zijn beschermd.

De Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed is één van de diensten die toezicht houdt op de naleving van nationale sanctieregelingen en werkt daarbij nauw samen met de Douane, Politie, OM, experts en internationale organisaties. Meer informatie over de bescherming van cultuurgoederen is te vinden op de website van de Inspectie. De minister van Buitenlandse Zaken stelt de sanctieregelingen in overeenstemming met andere ministers vast en heeft een coördinerende rol bij de uitvoering van deze regelingen. De teruggave in kwestie vindt plaats in het kader van de Sanctieregeling Irak 2004 II.