Op 30 april presenteert Museum Hilversum het boek ‘Een stad op drift’, geschreven door Geraldien von Frijtag Drabbe Künzel.

‘Dat doen we met een podcast over het onderzoeken en herdenken van de oorlog.’ Nederland viert 75 jaar bevrijding in het besef dat we samen verantwoordelijk zijn om deze vrijheid door te geven.

Maar hoe gaan we met deze geschiedenis om? Hoe onderzoeken en herdenken we, en vooral: hoe betrekken we jonge mensen hierbij? Deze belangrijke vragen vormden voor Museum Hilversum vijf jaar lang de leidraad naar een onderzoek naar Hilversum in oorlogstijd en de zoektocht om jongeren hierbij te betrekken. ‘Een stad op drift’ is een meeslepend geschreven boek met een intieme kijk in het leven van mensen in bezettingstijd’, aldus Stef van Breugel, directeur Museum Hilversum. ‘Het maakt die geschiedenis niet alleen voelbaar, maar zorgt ook voor een uitvergroting van meer tijdloze morele dillema’s van de moderne samenleving.’ 

De podcast is een samenwerking met Museum Hilversum, Studio Polat en Geraldien von Frijtag Drabbe Künzel en gaat over het onderzoeken en herdenken van de oorlog. ’We kijken hierin terug naar deze unieke combinatie tussen historisch en artistiek onderzoek, en komt het hele project samen’, aldus Van Breugel. ‘De nieuwe Hilversumse aanpak om jongeren met re-enactment meer bij het oorlogsverleden te betrekken, genaamd Ooggetuigen, is een succes en vindt inmiddels navolging bij 1051 scholen door heel Nederland 

Een stad op drift 

De oorlogsgeschiedenis van Hilversum is in veel opzichten bijzonder. Hilversum was de eerste middelgrote gemeente met een NSB’er aan het hoofd en was vanaf het voorjaar van 1942 het hoofdkwartier van de Wehrmacht. De gemeente was ook een decor van genocide. Nergens anders in Nederland waren in maart 1941 al de bordjes ‘Voor Joden verboden’ verplicht geplaatst. Von Frijtag is verbonden aan de Universiteit Utrecht en heeft het boek ‘Een stad op drift’ nadrukkelijk vanuit een ander perspectief willen bekijken. ‘Ik heb me laten inspireren door recente ontwikkelingen in het internationale onderzoek en gekeken naar de weerslag van de bezetting in het alledaagse leven van ‘gewone mensen’. Maar evengoed hoe lokale verhoudingen en lokale spelers de loop van de bezettingsgeschiedenis beïnvloedden.’  

Microgeschiedenis 

Het perspectief van kleinschalig onderzoek naar individuele verhoudingen en de lokale samenleving brengt veel nieuwe aspecten van de geschiedenis aan het licht. Zo worden de levenslijnen gevolgd van een wethouder, een huisvrouw en moeder van zeven kinderen, een Duits-Joodse vluchteling, een commissaris van politie, een NSB'er, mensen van het verzet, een Duitse vrouw, een Joods gezin en scholieren. ´Het is de eerste allesomvattende oorlogsgeschiedenis van Hilversum en nog nooit eerder zo integraal beschreven’, aldus Pieter Broertjes, burgemeester van Hilversum, ‘Over de verschrikkelijke Jodenvervolging, de taaie weerstand van actieve NSB-groepen, het moedige en riskante artsenverzet, waarom de Duitse Wehrmacht zich zo thuis voelde in Hilversum en vooral het verhaal van de bewoners zelf.’ 

Betrekken jongeren 

‘De Tweede Wereldoorlog is belangrijk voor de geschiedenis van de stad en hier zijn ook veel feiten over te vinden’, betoogt Van Breugel. ‘In de wetenschap dat jongeren niet zo gauw geïmponeerd zijn door feiten, maar inzicht willen hebben in de context, hebben we samen met Studio Polat een nieuwe methodiek ontwikkeld waarin jongeren geënthousiasmeerd worden om de geschiedenis te herleven in hun eigen belevingswereld.’ In deze nieuwe aanpak staat beeldonderzoek centraal in de vorm van een re-enactment door jongeren zelf geacteerd en geregisseerd. Hiermee worden jongeren op een participerende manier betrokken bij het verhaal van de Tweede Wereldoorlog en worden ze uitgenodigd om hun beeld over het verleden te vernieuwen. Het eerste resultaat ervan was te twee jaar geleden te zien in de buitenexpositie ‘Terug naar 40-45’ op de Kerkbrink in Hilversum. 

Samenwerking 

‘Het was een zoektocht naar een nieuwe mentaliteit in relatie tot geschiedenis, oorlog en jongeren’, vertelt Van Breugel. ‘De samenwerking tussen Studio Polat en de Universiteit van Utrecht, maar ook met veel andere Hilversumse partijen en de gemeente Hilversum, zorgde voor een bijzondere dynamiek en deze vernieuwende aanpak.’ De podcast over dit proces is door Studio Polat gemaakt, dankzij de steun van Rabobank Gooi en Vechtstreek en stichting Albertus Perk en is vanaf 30 april via de website van Museum Hilversum te beluisteren. ‘Een stad op drift – Hilversum tijdens de Duitse bezetting’ is in opdracht van Museum Hilversum geschreven en uitgegeven door uitgeverij Boom. De publicatie werd mogelijk gemaakt dankzij de belangrijke steun van de gemeente Hilversum en is verkrijgbaar bij de Hilversumse boekhandel Voorhoeve (ISBN 9789024430147). De expositie ‘Terug naar 40-45’ met de re-enactments van leerlingen van het Roland Holstcollege in Hilversum werd mede mogelijk gemaakt dankzij het Vfonds.